Wystawa czynna od 1 czerwca 2013

Pejzaż marynistyczny, zwany też ?mariną? - to przedstawienie krajobrazu morskiego; morza z łodziami, okrętami i partią brzegu ożywionego niekiedy sztafażem. To także przedstawienie sceny odbywającej się na morzu, jak bitwa morska, której nie zalicza się do przedstawień batalistycznych, jeżeli przeważa w niej element krajobrazowy. Marina łączy się czasem z wedutą, jeśli przedstawia fragmenty portu i zabudowań nadbrzeżnych. Na obrazie marynistycznym zatem głównym tematem jest morze ? otwarte, z wybrzeżem lub widokiem portu; wzburzone lub spokojne, będące sceną dla płynących okrętów lub połowów, wydarzeń mitologicznych lub baśniowych.

Jako tło scen figuralnych krajobraz morski występował już w starożytności; spotkać je można w egipskim malarstwie ściennym już w IV tysiącleciu p.n.e. Wówczas jednak ? jako element plastyczny ? towarzyszyło innym, głównym przedstawieniom, nie stanowiło zasadniczego tematu. W zupełnie innych kontekstach i w zmienionej konwencji formalnej morze i statki występowały w malarstwie średniowiecznym. Widoki morskie wprowadzano w niektórych kompozycjach religijnych. Znaleźć je można w iluminowanych rękopisach jako ilustracje wątków biblijnych i tematów z Nowego Testamentu, a także żywotów świętych. Pojawienie się morza w tych przedstawieniach podyktowane było wyłącznie wymogiem zachowania realiów ilustrowanego tekstu, a nie zainteresowanie samym tematem morza. Na przełomie średniowiecza i renesansu motyw ten na szeroką skalę stosowali m.in. van Eyckowie. A w XVI wieku pojawiły się panoramiczne krajobrazy morskie w twórczości np. P. Brueghela. Najpełniejszy rozwój malarstwa marynistycznego, w jego najpiękniejszej postaci ? jako specyficznej odmiany malarstwa pejzażowego ? nastąpił w Holandii w XVII wieku. Nieprzypadkowo pełne wykształcenie tego gatunku malarskiego ? jako odrębnej szkoły malarstwa marynistycznego ? miało miejsce właśnie w Holandii. Było ono wynikiem nałożenia się umiejętności wnikliwej obserwacji natury, charakterystycznej dla sztuki niderlandzkiej już w średniowieczu, na tradycje morskie Holendrów, na ich rozumienie morza i zżycia się z nim jako nieodłączną częścią pejzażu holenderskiego.
Nurt marynistyki rozumianej jako odmiana malarstwa pejzażowego poświęconego morzu, znalazł z czasem znaczące miejsce w sztuce innych narodów o tradycjach morskich; w malarstwie angielskim, francuskim i weneckim. W 2 połowie XVIII wieku i w wieku XIX w Anglii nastąpił ponowny wzrost zainteresowania pejzażem morskim, co spowodowało dalszy jego rozwój także w innych krajach morskich: Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Belgii, Rosji. Po malarzach romantycznych po motywy morskie sięgali często impresjoniści i postimpresjoniści francuscy. Od tamtej pory znacznym przeobrażeniom i zmianom uległy środki wyrazu, jednak malarstwo marynistyczne istnieje ciągle do dziś.

Na niniejszej wystawie, na której przedstawiono obrazy marynistyczne ze zbiorów Muzeum w Koszalinie i Muzeum Zamku Książąt Pomorskich w Darłowie prezentowany jest zaledwie niewielki wycinek dziejów tego przebogatego malarskiego tematu, ograniczając się zasadniczo do jego przedmiotowego nurtu. W dziełach powstałych w XIX i początkach XX wieku oraz poza kilkoma wyjątkami ? do twórców niemieckich. Ale nawet ten, ograniczony w czasie i geografii artystycznej zbiór, pokazuje wielkie bogactwo tematycznych odmian i artystycznych możliwości, różnorodność nastrojów i mnogość malarskich temperamentów. Na ekspozycji odnajdziemy dzieła wpisane w trzy podstawowe pojęcia obejmujące ową morską wizję plastyczną. Woda ? pokazana jako zmienność, tajemniczość i niemożność opanowania masy żywiołu ludzkimi siłami. Ląd ? jako dopełnienie morza, pełen nadziei początek i szczęśliwy koniec morskich wypraw, schronienie i odpoczynek dla żeglarzy. Wreszcie Przestrzeń ? ów bezmierny bezkres niemożliwy do ogarnięcia wzrokiem i rozumem człowieka.

Zbiór obrazów marynistycznych ilustruje ogromną różnorodność malowanej barwy wody, chmur i światła. Jakże inaczej jawią się wybrzeża, pory dnia, szczegóły scen rozgrywających się na nabrzeżu. Zauważymy tutaj tak chętnie malowane w XIX wieku widoki portów, plaż i przystani, przedstawienia rybaków zajętych swymi pracami ? utrwalone na sposób dalece realistyczny, gdy pejzaż nabierał cech wiernego odwzorowania. Do wystawy włączono również tzw. obrazy kapitańskie czyli ?portrety statków?, charakterystyczny nurt malarstwa marynistycznego. Obrazy takie pojawiły się w końcu XVIII wieku, malowane przez malarzy nieprofesjonalnych. Związane były z tradycją darowywania kapitanowi opuszczającemu statek wizerunku jego miejsca pracy. Charakteryzują się dużą wiernością szczegółów i z tego powodu mają wartość dokumentu techniki. Przygotowana wystawa i przedstawione dzieła obrazują różne spojrzenie na morze, jego urok i potęgę. Maryniści natomiast prezentują umiejętność malowania falującej wody morskiej, jej ruchu, zmiennej gry świateł ? co w pewien sposób może być sprawdzianem opanowania malarskich problemów technicznych. Uzupełnieniem wystawy jest grupa modeli okrętów obrazujących formy historyczne i sylwetki jednostek dwudziestowiecznych.

Wystawa ze zbiorów:
Muzeum Narodowego w Szczecinie
Muzeum Zamku Książąt Pomorskich w Darłowie
Muzeum w Koszalinie