Wystawa czynna do 6 maja 2012

Stare mapy i widoki miast są nie tylko interesującym źródłem informacji o krainach, ziemiach czy państwach z dawnych czasów, ale także, dzięki ich artystyczno-ozdobnemu charakterowi, cennymi obiektami kolekcjonerskim. Te, stworzone przed wiekami obiekty kartograficzne, prezentują się nam nie tylko w całej swej krasie, ale jednocześnie ? dzięki zawartym na nich informacjom ? świadczą o poziomie ówczesnej wiedzy geograficznej. I choć ludziom współcześnie żyjącym przekazują nie zawsze wiarygodne i precyzyjne informacje o dawnych granicach państwowych, jednostkach administracyjnych, systemie wodnym, szlakach komunikacyjnych, warunkach terenowych czy też o stanie zabudowy miast i ich okolicy, są one świadectwem widzenia świata i geograficznych wyobrażeń na miarę epoki.

Centrum Kultury Prus Wschodnich z Ellingen/Bawaria otrzymało w 2006 r. od rodziny Hansa-Joachima Schachta, pochodzącego z Biskupca w pow. reszelskim i po 1945 r. mieszkającego we Freiburgu (Badenia-Wirtembergia), prawie kompletny zbiór map dawnych Prus Wschodnich i Zachodnich. Ta, przez wiele lat kompletowana kolekcja, umożliwiła nam przygotowanie dużej wystawy zabytkowych map, która była w stanie sprostać oczekiwaniom naszych partnerów z innych muzeów i wymogom wystawienniczym. Pewne luki w kolekcji zostały wypełnione eksponatami ze zbiorów naszej placówki i obiektami wypożyczonymi z Muzeum Prus Zachodnich w Münster. Przy opracowywaniu wystawy duży nacisk położyliśmy na przygotowanie krótkich, ale w miarę dokładnych opisów eksponatów, naświetlających historyczne uwarunkowania epoki i akcentujących historyczno-kulturowe znaczenie prezentowanych obiektów. Dzięki nim mapy są zrozumiałe dla szerszego grona odbiorców. Opisy map przygotował dr Eckhard Jäger z Lüneburga, autor klasycznej już dziś publikacji pt. ?Prussia-Karten?, poświęconej mapom przedstawiającym dawne ziemie pruskie.

Prezentowana wystawa drzeworytów i miedziorytów z lat 1542 ? 1810, przedstawiających dawne Prusy Wschodnie i Zachodnie oraz ziemie ościenne, zatytułowana ?Z biegiem Wisły i Niemna. Historyczne mapy i widoki miast Prus Wschodnich, Zachodnich, Polski oraz krajów bałtyjskich?, ma za pośrednictwem tych pełnych wymowy eksponatów kartograficznych, pokazać geograficzno-historyczny status wymienionych ziem od wieku XVI po wiek XIX.

Na wystawie znajdują się m.in. mapy Prus Heinricha Zella, Abrahama Orteliusa, Caspara Hennebergera, Gerarda Mercatora, Jodocusa Hondiusa, Matthäusa Meriana, Johanna Baptisty Homanna, Mathäusa Seuttera, Johanna Friedricha Enderscha, czy Friedricha Leopolda von Schroettera. Prezentujemy też wielkoformatowe mapy dawnej Polski i Litwy ? świadectwa dawnej potęgi Rzeczypospolitej Obojga Narodów ? których autorami są m.in.: C. F. Delamarche, Johannes Janssonius, Nicolas Sanson d?Abbevile, Hubert Jaillot, Guillaume Delisle, Tobias Mayer, Johann Baptista Homann i Tobias Conrad Lotter. Uzupełniają ten zbiór piękne weduty (widoki miast), przedstawiające m.in.: Gdańsk, Malbork, Elbląg, Braniewo czy Toruń.

Wystawa zaplanowana i zrealizowana w dwujęzycznej, polsko-niemieckiej wersji, z założenia miała być prezentowana także w polskich muzeach. I tak też się stało. Po wystawieniu jej w siedzibie naszego ?Centrum Kultury...? w pałacu Zakonu Niemieckiego w Ellingen i w Muzeum Prus Zachodnich w Münster-Wolbeck, przyszła kolej na muzea polskie. Na inaugurację zaprezentowaliśmy tę wystawę w Muzeum Zamkowym w Malborku, a potem pokazywaliśmy ją w Elblągu, Grudziądzu, Toruniu, Starogardzie Gdańskim, Lidzbarku Warmińskim, Gdańsku i w Słupsku. Zainteresowanie tą kolekcją map spowodowało, iż postanowiliśmy zaprezentować ją także w Koszalinie.

dr Wiesław Gogan